Het trauma

als gevolg van pesten

Slachtoffers voelen zich vaak minderwaardig en schuldig,

alsof er iets met hen mis was.

Dat wordt immers vaak beweerd.

Pas wanneer je je vrijgemaakt hebt

van de vele misverstanden over pesten

- onder andere van het misverstand dat het aan jezelf lag -

kom je werkelijk toe aan de verwerking van je ervaringen.

Die misverstanden; dat maakt dit trauma zo hardnekkig!

Joan

verleden los te laten. Het ontkrachten van de misverstanden, uitleg geven over de ware toedracht en het begeleiden van het slachtoffer bij het werkelijk door laten dringen van de betekenis daarvan, is een grote en misschien wel de belangrijkste stap op weg naar de verwerking van het trauma. Het geeft de innerlijke ruimte en vrijheid om te verwerken en nieuwe vaardigheden op te doen – zonder nog langer gebukt te gaan onder schuld- en schaamtegevoelens. Het is het begin van effectieve verwerking.

"Het gaat om de zwakke kinderen", "je moet gewoon een cursus zelfverdediging volgen", "je vraagt er zelf om met je gedrag", "ik ben ook anders en daarom ben ik de pineut", "iedereen wordt wel eens geplaagd, daar word je hard van", en zo kan ik nog even doorgaan. Het zijn overtuigingen over pesten die diep verankerd zijn in onze samenleving en die dus ook terecht komen bij de slachtoffers. Deze overtuigingen zijn funest voor het slachtoffer. Zodra je ze als slachtoffer gaat geloven - en die kans is groot - vergroot dit het trauma als gevolg van pesten. Je bent dan nog verder van huis. Pas wanneer je je vrijgemaakt hebt van de misverstanden over pesten kom je werkelijk toe aan de verwerking van je ervaringen. Die misverstanden; dat maakt dit trauma zo hardnekkig!

Mijn visie op pesten wijkt duidelijk af van wat men in het algemeen over pesten aanneemt. Mijn doel is daarmee om vooral recht te doen aan de slachtoffers. Zo ben ik niet van mening dat het over zwakkere kinderen of mensen gaat, niet dat de slachtoffers per definitie ‘anders’ zijn dan anderen en niet dat de oorzaak op één of andere wijze bij het slachtoffer ligt. Ik vind het van groot belang dat de slachtoffers zichzelf bevrijden van deze belemmerende gedachten. Pas dan verkrijg je grond om op te staan en waardering voor jezelf, wat als basis van belang is voor de verdere verwerking!

Veel wordt er gesproken in de media en elders over de problemen rondom pesten. Pesterijen op basisscholen, in het voortgezet onderwijs, beroepsonderwijs, tussen kinderen onderling en jong-volwassenen, via social media en zelfs tussen volwassenen onderling op het werk. Het is een goede zaak dat het bewustzijn over pesten in de afgelopen jaren is toegenomen, dat er aandacht voor is en dat er goede initiatieven in Nederland en het buitenland ontwikkeld zijn om pesten te voorkomen of om bijtijds in te kunnen grijpen. Het is een noodzaak, op vele niveaus.

Het trauma als gevolg van pesten wordt echter nog niet werkelijk begrepen en erkend. De impact van dit trauma, de emotionele pijn en de worstelingen met sociale contacten, welke een inmiddels volwassen persoon meestal dagelijks ondervindt liggen vaak verscholen in een mist van misverstanden en schuldgevoelens. Er is op dit gebied iets opmerkelijks aan de hand. Het is in de afgelopen jaren door schrijnende verhalen in de media wel tot ons doorgedrongen dat het emotioneel zeer pijnlijk is voor een kind of jong volwassene wanneer het gepest wordt/werd. Echter, wanneer een volwassene tracht te verwoorden hoe hij of zij nog altijd gebukt gaat onder heftige emoties van pijn, verdriet en sociale blokkades terwijl het pesten zelf in het verleden ligt, dan blijken we dat (vaak) niet te begrijpen. We horen dan vaak geluiden als ‘iedereen is wel eens geplaagd, het hoort erbij’, ‘je wordt er hard van’, ‘het is de zwakste schakel, dat is nu eenmaal zo’, ‘er is met het slachtoffer iets mis wanneer hij er nog steeds last van heeft’ en ‘wat geweest is, is geweest’. Onze cultuur en de wijze waarop wij worden grootgebracht zorgt ervoor dat we de link niet leggen tussen kinderen en jongeren die om redenen van pesten zichzelf doodongelukkig voelen en soms zelfs vergaande stappen zetten om het te kunnen ontvluchten, en dezelfde personen op latere leeftijd die aangeven nog steeds last te hebben van de emotionele gevolgen van die ervaringen.

Volwassenen die dagelijks vechten met de pijnlijke emoties van dit trauma trachten vaak hulp en begrip te vinden, maar dit blijkt moeilijk te zijn vanwege de hardnekkige misverstanden die ook binnen de hulpverlening spelen. De gevolgen voor het slachtoffer, zelfs in het volwassen leven, zijn (meestal) groot. Vaak is de impact te vergelijken met de impact van het trauma als gevolg van mishandeling of (seksueel) misbruik in de jeugd. Het raakt elk aspect van het leven van het slachtoffer. Toch is er weinig specifieke aandacht en erkenning, weinig inzicht ook in de betekenis voor het slachtoffer. Hoe begeleid je iemand die te maken heeft met de meest pijnlijke emoties, somberheid of depressiviteit, compensatiepatronen, sociale angst, een beschadigd zelfbeeld, weinig eigenwaarde, schuld- en schaamtegevoelens, en de invloed op hen door de vele misverstanden over pesten die onze samenleving rijk is, terwijl al deze aspecten tegelijk in de persoon plaatsvinden?

De misverstanden die bestaan over pesten in zowel onze samenleving en – daardoor – ook bij de meeste slachtoffers zijn talrijk en als een dominospel aan elkaar gelinkt. Deze misverstanden zijn de basis van het trauma als gevolg van pesten. Door de misverstanden zijn er vele redenen die er voor zorgen dat een slachtoffer vaak veel moeite heeft het